Krismas ka lo hman ve thin dan kha

                Kan naupan lai chuan krismas lo thleng tur hi kan ur lawk nasa thei ngei mai. Thawmhnaw thar kan nei leh ang a, silai lem thar kan nei leh ang a, biakinah kan inkhawm anga, kan zaikhawm leh mup mup ang a, chutah ruai kan theh ang. Sikul kal a ngai tawh lovang a, homework tih a ngai tawh lovang, uniform hak tup reng a ngai lovang a, exam a ngai tawh bawk hek lovang. Hengte kan hisap lawk chuan krismas hi lo thleng thuai thuai se kan ti thin. Kan thian pakhat phei chuan “Krismas hi nitin in ni thei se la a nuam awm,” tiin duhthu tenau a sam thin. A ni reng asin, keini thingtlang atanga rawn chawr chhuak tan chuan krismas hi a hlu vet vet thin a nia.

                 Kan vangkhua kha luipui kam ruam rai inpharh nuam zeta awm a ni a, thal lai erawh chuan khua a lum thei hle thung.  Lum eng ang mahse, ka pian ka seilenna khua a ni a. Hlate khuaah pawh awm ila ka ngaih ber leh thlen hlan ka nghahhlelh ber khua a ni fo thin. Furah thosi leh vaihmite in kan thisen min dawt sak tumin min vir hut hut a, a lum uap churh bawk. Malaria a tam em em a. Kan khua ah malaria la vei hlek lo chu tlemte kan ni awm e. Khawthlang lamah uiphum tlangdung, khawchhak lam atangin khawthlang lam thlengin a ding tluan khup a. Ni chhuahna dal turin Hmunlai tlang a ding bawk a. Hmarlam ah Ngiau tlang, Rualalung tlang leh Lungrang tlang ten min hual bawk a. Kan khawlai tak ah lui pahnih Chawngte lui leh Tuichawng lui a in luan fin a. Fur tuilen lai chuan a in finna lai hi a hmuh nawm thei phian thin. Krismas lai hi chuan khua a lum lemlo bawk a, tuicheng lovin luikam vela tlai len mai mai kan uar thin hle bawk. 

            Thingtlangah chuan nu leh pa ten kum tluan in rim takin hna an thawk a, nileng in ram ah lo lam hna thawkin an tul a. Chhungkaw ei tur buh leh thlai zawng an nei ve thin. Pawisa fai erawh chu a harsa takzet a ni. Inhlawhfakna tur a awm zen zen lova, thlai thar lah a thar tam meuh chuan a man a lo tla hniam zel si. Chu pawh mahni khua ah chuan hralh ngaihna a awm der lova, khawpui lamah riaka kalpui a ngai thin. Kumtluana an thawh rah chu tlawmte in an hralh a, an lawm ve em em thin. Chung an pawisa hmuh ang ang te chu hmang phal lovin fate krismas thawmhnaw lei nan an hmang ve thin. Hmeichhe naupangin kawrfual mawi, bakilh, sam tawnna leh pheikhawk nen an duh a, naute lem leh inawm tleina dang nen. Mipa naupang lahin kawr mawi, kekawr mawi, pheikhawk mawi, silai lem, motor lem nen. Nu leh pa tan chuan ava luhai thlak dawn em. Ren takin an pawisa neih ang ang te an hmang a, an fate tan an lei kim theih hlauh chuan an lawm thei hle. Chutih laiin hmeithai te, chhungkuaa pa ber hna hram thawk thei lo te tan erawh chuan krismas hi ava han huphurhawm dawn tak em. Khawi a mi pawisa tehlul in nge an fate thawmhnaw thar an leisak ve tak ang le? An kham khawp thar chhuah pawh huphurhawm tham a ni si. Naupang thawmhnaw lei sak chu sawi loh an tan krismas thawhlawm thawh pawh a harsa si. Puitu an nei lo. Mahse an Pa van ami chuan a theih nghilh ngai lova, a rukin a chen chilh reng thin. Engmah neih nei lo mahse Pathian an fak a, mi zawng zawng nalh taka an inchei niah kawrmawi nei lo mahse an tan Lal Isua a piang vet ho a ni tih an hai lo va, krismas hlim takin an hmang ral ve thin. Sumdawng te u, he krismas ah hian sum a lo lut tam thin a, ka lawmpui a che u. Mi rethei leh harsa tak tak ten an dawr che u chuan neih thing lung khawng a ti ve hram hram an nih kha theih nghilh suh u la, mi dang aia tlawmin pe thin teh u. Kumin krismas ah na na na chuan in thawmhnaw zawrh te kha,  mirethei zawkte tan han ti tlawm ve chhin ula, in Pa van ami ava lawm dawn tak em.

            Krismas chu a lo thleng ta a. Bethlehema a pian zan, keinin urlawk zan kan ti mai a, ah chuan chhung tin a thei thei kan inkhawm a. Thuhriltu thusawi pawh a dang ta ruih mai. Mitthlain Bethlehem dai leh ran chaw pekna thleng kan hmu uar uar a. Thilpek pek tur nei ve lo berampute ang in Lalthar lo piang chu chibai bukin hlim takin kan zai thin. Inkhawm ban ah ‘chow kan leh ar kan’ tih te a lang lova, hemi zana in atan tia zu lo lei khawl sa teuh phei chu rilruah a lang lo hrim hrim. Nula leh tlangval pawh zaikhawmna lam pan in an kal suau suau va. Van Lal Fapa lo pianni ah hian khawi maw laia lo in terek hrana sual rawng bawl nan hman an tum lo hrim hrim. A dik a ni. Sual duh tan paw sual rawng bawlna tur hun dang a tam lutuk. Hemi zan kher khera chet sual kan tum hi zawng a dik lo hul hual a ni. He krismas, tenawm taka kan hman hian Lal Isua kan ti lawm ang nge kan ti lungngai ang aw? Mifing pathumte chuan Lal lo piang tur hre lawkin ram hla tak atanga lo kal in, Lal Isua chibai an buk a, an thil neih hlu ber ber te an pe a sin. Krismas hi nuam tawla a chena chen chi a ni lo. Nuam vawr tawp nia i hriat pawh kha chenin, zu leh sa nen pawh chen chiam mah la, party throw in nula nen lam mup mup pawh nila, hlimna tak tak i chhar chhuak chuang lovang. I chet nasat poh leh i inchhirna a nasa mai a ni law'ng maw? Krismas hun hi a hranpa ngata hlimna zawnga intihhlim chawp tumna hun tur a ni lova, ka chawimawia kan fak Lal Isua hi, kan thinlung kawngka kan hawnsaka keimahni ah kan chentir anih phawt chuan hlimna vawrtawp, thua sawi fiah thiam theih loh khawpa hlimna ril leh thuk chu kan chang ngei ngei ang.


 Krismas chhang den:

             Krismas hma ni chiah hian zing karah nula leh tlangval te'n zan lama kawnglawng an chiah chu an deng a. Sum pakhatah tlangval pahnih te, pathum te an inruan thin a. Sum kha a tam tham thin bawk a, ngaihnawm khawpin a ri thum dup dup thin. An den chip hmasak apiang kha nula hovin an khawn khawm a, thenkhatin chhihri hmangin an hri fai a, thenkhat in thlangra hmangin an dip zaih zaih thin bawk. Chu'ng nula leh tlangval chhangdeng inrawn tlut tlut ho karah chuan bar ruk tur zawngin kan lo phi ve chung thin anih kha le.


Krismas tuk chu le:

            Krismas tuk hi chuan arsa kan hmeh ziah a. Chaw ei a tui duh kher mai. Chaw ei kham ah kan insil fai thuai thuai a; thlasik te a ni a, khua a vawt thin bawk a, insil chhung a rei lo duh kher mai. Huh kim lo lai a mual mual kha a tam thin khawp mai. Chutah le kawr mawi lehkekawr mawi ka ha a, kawnghren thar ka hreng bawk a. Mawza thar leh pheikhawk thar ka han bun leh a, a thar hian kan thar ta vuk mai. Biak in dar a lo ri a, mitin mahni neih ang anga tha, fai leh nalhin an rawn inchei chhuak a. Khaw khata a mirethei ber pawhin mahni neih ang tawk tawk nena incheiin hemi ni bik atana hak tur an kawr thar te, an kawr thulkhung te an rawn ha chhuak a. Kum khat chhunga kan nalh ni ber theuh a niin ka hria. Krismas a ni miau alawm, kan nalh ang chu. Kristian tan hei baka hunpui a awm thei chuang hleinem. Inkhawm ban veleh zaikhawmna lam kan pan theuh va. Hemi ni hian chhang ruai nen puar takin kan ei in kan in mup mup thin. Lungranga kan awm lai kha chuan chhang ruai theh nan mau kan hmang thin a. Mauthei ah thingpui an thli a, zochhang chhum leh kurtai nen nula leh tlangval te'n an sem thin a. Puar el euhvin kan ei thin.


            Naupang ho chuan silai lem kan nei deuh vek thin a; a hausa deuhvin an nei manto deuhva, a rethei deuhvin kan nei man tlawm mai thin. A kah rik rin zawng chu a inang vek tho. Tin, tunlai angin midangte tina thei tur ang chi silaimu kap chhuak thei chi hi a awm ve lo hrim hrim. Kan inhmu khawm a, kan puak thuai thuai reng mai. Kan chak ber chu thian te nana indo lem a ni. Chawhnu lamah chuan dai lam kan pan khawm a. Pawl leh pawl  insiamin indo lem kan tan chu a ni deuh nghal mai. Hnim hnuaiah kan bibo dial a. A tu emaw berin “Bihruk dar” tiin a auva, chutah lehlam atangin “Inveh dar” tiin a lo chhawn a, chu chu kei nin “Inkah dar” tiin kan lo chhawn ve a. Chu tah zet chuan indo kan tan ta thin. Kan inzawng, kan inveh, thiante hmuh kan tum. Thian te'n min hmu palh ang tih kan hlau si. Thawmhnaw thar te zawng kan hre chang tawh lo. Tlangsam leh japan hlo pik hnuai ah kan vak lut a, kankan bawh eng nasa thei a nia. bawk phek a. In kaphlum tur chuan thaw chauh ni lo, mita hmuh ngei a ngai a. A kap hmasa sa an chak a ni mai. Tlangsam buk te chu kan bawh eng duai duai a, a hnuai vawk kawng tum bel takah te chuan kan bawkvak hun hun thin.

            Tlai ni nemah  nula leh tlangval rual an leng suau suau va. Kum khatah krismas vawikhat chauh a awm tih hria in nuam ti tak leh engthawl takin huhovin an leng a. Tumah thil sual tih tum an awm chuang lo. Tlai nitla tur thlirin an thu a, krismas hla sa in an zaiho va. Bike hnunga nula kekawr tawt lutuk ha phur chunga ramhuai speed dik tak maia han lim pur pur a, hmun fal lama eng eng emaw tih tum ve mai awm hmel an pu lo. Lal pianni champha hi ‘ni thianghlim’ anih zia an hre chiang a, awmkhawloh na hun atan an phal lova. Thianghlim takin ni an hmang ral a, ui tak chung in chu ni thianghlim, tlai nit la tur in kawla a liam pui mek chu an thlir liam vawng vawng thin.


Krismas ruaitheh ni:

A tuk leh chu ruai theh ni a ni a, naupang in kan hai ngai lo. Zingah kan thova, Fatu hovin bawng an chek thlu lai te, vawk an tuk thlu lai te hmuh loh kan hlau thin hle. Vawk anih chuan a beng leh a mei fatu ho kan dil a, kan rawh thin a. A hmin leh hmin loh pawh ka hre ta lo ve. Kan ei liam mai mai a, a tui em em pawh ka hre lo. Ei ve hrim hrim kha a nuam a ni mai. A phing erawh kan hampuar a kan hlim pui phian thin. Keini mipa naupang ho chu ruaitheh ni hi chuan kan inkhawm lo deuh zel a. Inkhawm ai chuan thiante nena ruai thehna tur changel hnah lak kha a nuam fe zawk tlat a ni. Kha tih lai khan mipa naupang chuan thinga siam motor lem kan nei theuhva. Motor lem lian deuh hlek panga vel kha ramhnuai lamah kan nawr chhova, motor neitu tih loh zawng khan kan innawr chhawk thin. Kan innghak khawm a, tichuan changel hnah sat in changel hung awmna kan pan sang sang thin. Kan hnah lak te chu a sei hlawm thin avang leh inah pawh an lo tan thin tho avangin a laiah kan tan a, kan motor lem ah chuan a tam thei ang berin kan rem ta a, a vum hian a vum thur a, chu chu a tlak mai loh nan kan phuar tha leh a. Kan duhtawk kan ngah hnu hian kan haw nghal mai lo. Haw ringawt ila, ruaitheh nan a la hma lutuk. Aidu kan sat teuhva,  tan chhumin hmawlhte in kan kilh zawm a, silai lem kan siam a, a ahna kan siam a, intithei takin kan ak haw tah tah thin.  A then in hnahthel chilh khawm hmangin lukhum an siam a. A siam thiam ve lo te’n kan thlir a, min siam sak ve turin kan tlawn thin. Sana bun tumah awmlo mah ila ni her dan atangin hawn hun chu kan hai bik lo. Hawn lam hi chu a nuam thei khawp mai a. Motor lem neitu khan intineitu takin a khalh a, a bak zawng chuan a khu hip tawk turin kan umzui ta thin a ni.
 

Kan nghahhlelh ber tlai lam a lo ni ta. 'Ruaitheh a hun ta e' tihna niawm takin dar a ri vu vu a. Kan hmarhcha rawt kan fun tha sawk sawk a, zaikhawmna  lam kan pan ding nghal  sap sap a, zaikhawmna in tual zawl char laiah naupang kan zi luih luih thin. Chutih laiin sa khu in a ur phak tawk ah lengkhawm ho an zai tluk tluk a, ruai a hnai tial tial, an zai tui tulh tulh mai. "Aw van Angel ho zai ri te chuan, Bethlehem dai a nghawr vel e..." tiin an zai nghawr dup dup mai a. Fatu hovin naupang eitur an siam hmasa a, changel hnah chungah chaw an dah kual a, a lai takah bawngsa an chhung khu luih a. Chaw chungah sa tui an leih dan dan a. A bak tihtur chu tu’n kan hai tawh lo. "Helam ah chaw", "Helamah sa", "A tui chawm kan duh a nia",  "Chi, hmarcha," .....a rikin kan ri nuai nuai mai. Fatu ho lahin hneh taka min vilin phur takin an vei suau suau reng bawk. Hmmmm....savun a keh thei hleinem. Kum khat chhungin sa ei hun a tam si lova, ren map lova duhtawka lim theihna hun phei kha chu a tam lo leh zual. Bawng pachal thau tak, a kg-a lei nilo, a pum ngeia talh, ruai atana hman chu a tui dangdai bik riau asin. Vawksa angin a mawm ve hmuar lova, a thau ei duhloh paih a tam ve lo va, a sa leh a tui hi a hang tui em em bawk. Chutiang chuan puar el euhva eiin krismas ruai tuihnai tak chu milian atanga mite ber thlengin, a hausa, a rethei sawi lovin, chawhlui khatah chaw kan kil za a, hlim leh lungrual takin krismas ruai chu kan theh ta mup mup mai a ni.

Lung ti lengtu Lal pian champha:

Khang hun hlimawm tak tak te khan mual min liam san ta. Krismas hlim taka kan hman ho pui thin ka thian duh tak te pawh kha tunah chuan an kim tawh lo; a then chuan khawvel chhuahsanin famdairial min chansan tawh a, a then lah tuan tul vangin tlang hrang hrangah kan pem darh tawh bawk a, a then lahin chhungkua dinin nupui-fanaute nen an hnawk ve niaih tawh bawk. Khawi ilo chhuah vahnaa intawn chang ni te hian kan nunhlui ngaihawm tak tak te kha sawiin kan titi tui ber ber a ni thin. Nunhlui ngaihawm tak te kha au kir thei tawh lo mah ila, mitthla ah an cham reng thin. Tuna krismas kan hman dan hi a hlimawm lo ve ka ti lo va, hmana kan hman dan te kha a ngaihawm thin a ni ber mai. Tunlaiah chuan tu vak mahin changel hnah chungah ruai an theh duh tawh lova, thleng leh no nen, kan eitur kan duhtawk kan la a, kan kal hrang nalh nalh tawh thin. Thenkhat phei chuan disposable plate leh no te hial an hmang bawk a. Heng disposable plate leh no thenkhat te hi non-biodegradable materials te an nih thin avangin, changkang lo hle pawh nise ruai theh nana hnah hman te, chhangruai theh nia thingpui semna atana mauthei hman te kha, a eco-friendly zawk daih a lo ni reng mai. "A thing tawh em mai" kan tih te pawh hian thatna lai riau a lo nei ve zel chu anih hi. Ziak tur a tam, ka chet chhiatna te, ka chet thatna te ziak ta ila a sei lutuk dawn si, kei a ziaktu ber lah hian ka ziak  peih tawh ngang bawk si lo, ziak duhtawk mai teh ang.