Thawnthu (Tawnloh kara fam ngaih lunglen)

                Zan lama ruah tlem a tlak avangin chumi tuk chuan khua a thiang thain ni chhuak pawh a tang nghal at mai a. Hliap tu zochhum leh khawdur te a kian tawh avangin khaw hawi a nuamin tlang tin mual tin an lang thlur sung mai a. Fur khaw hnawm leh khaw cheng te pawh an liam zo ta, favang thla a lo inher chhuak leh ta reng mai. Favang thla meuh hi chu a nuam a ni. Thal khaw rum sa huam huamin min uap lova, thlasik khawvawt leh vun khichar ten min la nuai lova, fur ruahtui bawhawk leh thosi ten min tin san tawh bawk nen.

              Chutiang ang khaw boruak nuam tak kara a pui a nawi, a lian a tea an phutsak liai liai lai chuan ka thian duhtaka chu a lo indawm kun ngaih mai a. Tlangval a pumpa ve lem, heti tia pui, luhlul, harh leh thothang tha, chutia inngaihtuah lungleng a, mahni leh mahni inkawm a, suangtuahna rama a cheng ta veng veng mai chua mi a ti ngaihngam zan lo va. A hma lawk chawlhkar kalta maia a dawn “lehkhathawn” chu a phawrh chhuak leh a. Kan chhiar dun zing tawh hle na a, chumi tuk chuan kan chhiar dun leh ta tho va. Chhiar zin avanga a thu inziak khawih danglam a, awmze nei thei tur chu ni sela zawng, ka thiana chuan chu lehkha chu vawi za nu-fa zet a chhiar chhuak ngei awm e. Chu lehkhathawn kara thu inzep tlemte chuan ka thiana thinlung sak leh ngawhngawl tak chu tui ang a tinem zo va, dawl ang a zawr tir zo ta anih hi. Chu thu tlemte chu ka thiana tan chuan hriatthiam a harsa hle a, lungchhiatthlak a tiin, tuar thiam har a ti takzet a ni. He lehkha a dawn ni phei kha chuan aw.......

               Ka thian duhtaka chuan kha leh chen kha a Duhlaii ngaiin lunglen a tuar a. A tawnloh Di a tawn leh theih nan tiin beiseina nen tawn leh ni tur thlir chung zelin hun leh ni te a hmang liam thin a. Amah ngaia a lunglen leh a khawhar thinzia te pawh ka hriatchian pui khawp mai. Chutiang taka ka thiana lungdum tu Sensiari chu hmuh pui ve a, a ruala an khaw lama zin ve turin ka rilru te pawh ka siam ve hial anih kha. Mahse khang ang zawng zawng, ‘Valmawia lunglenna te, intawn leh ni tur thlira a ruka a lo nghahhlelh em em thin te, leh kei ngei pawh ina beiseina nena ka lo thlirpui ve thinna te’ chu a thlawn zo ta. Dik tak chuan ka thiana tan chuan tawrh thiam zawng a har takzet a ni. Ka dem hauh lo ve.

                A ni tak e. Ka thiana chu ka hrethiam khawp mai. A duhlai Thasensiari zawng mi vanduai bik te’na an chan ang, hrisel loh rukna leh insawiselna neuh neuh tur natna benvawn te a vei hlauh mai a. Han en mai chuan hrisel tha pangai awm takin a lang na a, mi hriat lovah erawh a tuar nasa hle thung. Heti chung si hian, a hrisel lohna chuan ‘nula fel, zaidam, hawihhawm leh hlim thei tak’ nih a hlawhna te a dal chuang lo. Khawsik tlun hluah hluaha a awm chang te leh khawhar taka chhun leh zan inang renga a hman ral thin te chu tumahin an hriatpui hauh si lo. Hlim hmel a chhuah hram hram thin avangin khumbeta a nat tak tak hma phei chuan a damlo ani tih tu’n an hriatpui lem lo. Mahse a ni zawng a van a duai a ni e; kha leh chen dam khawchhuah tuma a beih hram hramna te kha a thlawn zo ta vek si a. Chutiang chuan a nu leh pa te, a unaute, kalsan hreh em em chungin leh a ngaih em em, a hmel tal hmuh leh a chak em em a Di Valmawia hmu hman lova a liam mai tur pawi tih avanga mittui tla zawih zawih chungin thihna kut vawt chuan thla a zar hnan ta.

               Ka thiana chuan a Duhlaii a hmuh hnuhnun ber tum kha a chhui kir lo thei lo. Chumi tum chuan a Duhlaii chu an khaw lam a pan dawn a, an inthlah a ni awm e. Tichuan kal mai turin bus ah a chuang tawh a; bus kal tur tukverh atangin rem leh rem lovin a rawn dak chhuak tawk tawk a, inui tak chungin an invai liam ta anih kha. Khami ni kha he khawvela nungdama an inhmuh tawpna ber ni tur a ni tih an hre hauh lo mai pawh nilovin, chutiang chu an suangtuahna pawhin a fan pha reng reng lo a ni. Hre lawk chu ni ta ngat se..... khati mai kha chuan an inthlah liam hauh lo tur. Inthawt lawkna pawh awm hauh lovin mualzapui kar dana an len laia kumkhua atana inhmu leh tawh lo tura a Duhlaiin a liamsan ta mai chu ka thiana chuan hriatthiam harsa a ti hle a ni. Ka thiana hriat ve miah lohvin a Duhlaii chuan tawrh zawh rualloh tur natna khirhkhan tak a lo tuar a; lungleng leh khawhar em em in a natna khumahhun leh darkar tin a chhiar liam thin a. “Valmawia a lo thleng mahna,” tiin beiseina derthawng tak nen nitin a lo thlir thin a ni. A thih dawn darkar ah meuh chuan zah pawh dawn zo tawh lovin a hmangaih, a ngaih em em, a Duhlaia hming chu lamin kawngkhar lam a la melh tawk tawk; chutiang chuan beiseina beidawnthlak tak nen a chatuan ram a pan ta a ni. Heng thu te a hriat hian ka thiana chuan lungawi har a ti a, a lung a chhiain a tuar na hle a ni.

                Pangpar mawi tak te paw’n chuai ni an nei a, zing ni chhuak eng mawi tak enna pawh thlang kawla a liam meuh chuan thimna in ro a rel leh thin a ni lawm ni. Mihring chu nung turin khawvel ah a lo piang a, thi leh mai turin a nung a, a dam chhung zawngin harsatna, manganna, beidawnna leh lungngaihna te’n a chim buai reng fo thin. Hlimni lo her chhuak ve te lah hian rei a daih lo fo thin bawk si. Hringnun a lo tawp hunah dai kai rual loh thihna hlimkawr ruam a zawh a, rauthla khawvela chatuana nung tura khawvel chhuahsan in, lei vaivut a siam chu vaivut ah vek a kir leh thin. Thihna chuan milian, mite, tumah a thliar hrang si lova, chu thihna chu tuma tan maha pumpelh theih a ni lo.

                  Pangpar mawi tak pawhin chuaini a nei a, zing ni chhuak eng mawi tak pawhin tlak liam hun a nei leh thin. Hei hi ka thiana chuan a hre chiang khawp mai. Mahse pangpar mawi tak chu a lo chuai anih pawhin, a tuk leh lawkah a ang chiah a lo parh chhuak leh a, zan thim ber pawh zingtian ar a khuan meuh chuan kawl engin a hnawt tiau leh thin. Thlasik khawvawt hrehawm ber pawh a liam meuh chuan nipui a lo thaw leh a, thlasik khawvawt avanga hnah hlui til ta te pawh thal boruak a lo thawt meuh chuan hnah thar chawrno te’n an lo thlak leh thin a; chutiang zelin chhum dum ber pawh lo zing mup mup thin mah sela, a kian hun meuh chuan khawtha leh ni eng mawi tak a lo chhuak leh thin. Valmawia leh a duhlai Thasensiari tan erawh chuan engtik ah mah he khawvelah hian nungdama intawn leh ni a herchhuak leh tawh ngai dawn si lo. Thihna thim leh kut vawt tak chuan kal kai rual loh turin an inkarah leikhichat a zam a, rauthla khawvela intawn leh hma zawng kumkhua atan a thenhrang ta. Beiseina nena an lo thlir dun thin zawng zawng te chu engmah lovah a chuang zovin hun inlumlet chuan chatuan atan a thamralpui ta.

                  Hun leh ni te a liam ve zel a. Hmana an tlai len dunna leh an sulhnu hlui a fan kir ni te a lo her chhuak a. Engkim mai a ngai reng a la ni. Inkham lo leh inning lo taka an thut dunna te leh tlai nitla tur an thlir dunna hmun te pawh a nih dan ang ngai ngaiin a lo la awm reng a. Ka thiana tan erawh engkim a danglam zo tawh si. A thil hmuh apiang te chuan a Duhlaii a hriatchhuah tir a; engkim mai chu a lung tileng tu mai an ni a, an sulhnu hlui te pawh a hmu chul rup vek mai. Choak hram takngial pawh a tahpui lo chauh zawng a ni e! Sulhnu hlui te chuan a rilru an ti thar leh a, nunhlui liam tawh te a mithhla ah an thar leh a, chu chuan suangtuahna khawvel ah a hruai lut a; a suangtuahna leh chhingmitthla chauh lo chuan a lunglai hnemtu a Di lenna laitual a thlen zo tawh lo. Aw.... hla phuah thiam chu han ni na se, heti hian a ti mai tur:

“Sul leh tuan hmun hlui fan chang in,

Thinlai a thar nang ngaih a zual

Lunglai ka vai hrilh a hai ngei

Duhlai khawnge i awm tak le”

“Thlafam chang lungduh liam hnute

Theih se aw tawn leh ka nuam

Fang ila rauthla lenna pialral

Ka lungdi ka tawng mahna”.

                 Favang nitla tur eng mawi tak chuan ka thiana mut pindan chu a chhun eng no raih a. Ni tla tur chuan a thlir nuam tawk tur chauhvin tlangtin mual tin a en riai a. Kawmthlang lamhnai tuikhur kianga sehawr thing tar tawh tak zara vakul leh thangfen te paw’n mawi an tiin tawrh har an ti ve ni ngei tur a ni, an inchhawn raih raih mai bawk a. Chhemdam thlifim chuan mual tin ruam tin a hrut a; furpui liam ta ina a chawm, thing hnah chawrno hlap te chu a chhem fawn delh delh a. Chu favang khawvel mawina te chuan ka thiana rilru leh ngaihtuahna te chu a hruai kawi a, a khua a harin a lung a leng kher mai. “Hringmi sakruang leh anka nem tawnni her chhuak leh dawn tawh ngai lo pawh ni se, aw ka Duhlai, zantiang tawnmang lamah tal lo leng thin ang che. Then tawh lohna tur pialral rammawiah tal min lo nghak reng ang che aw....” tia mahni chauhva phun mawlh mawlh chungin thlang lenkawla liam mek vangpui ni tla tur eng no riai chu a thlir vawng vawng a.

“Hmanah hlim te’n laitual i len laiin

Zo awi ngirtling leh sirva te tualchaina

Phaithing chhawl hnuai ramdai ah

Chham ang i zal ta maw

Tawn leh ni her chhuak tawh lo mahse

Nghilhni reng ka nei lawng che”